İster kanunla düzenlenen bir sözleşme olarak kabul edilsin isterse nevi şahsına münhasır bir isimsiz sözleşme olarak kabul edilsin. Garanti sözleşmesi şahsi teminat sözleşmelerinden olduğu hususu herkes tarafından benimsenmektedir.

Tanımı, hukuki niteliği, çeşitleri ve unsurları

1969 tarihli Yargıtay içtihatı birleştirme kararına göre garanti mukavelesi bir kimsenin feri olmayan bir mukavele ile başkasına bir teşebbüsün belirli bir sonuca ulaşacağını garanti etmesidir.

Yine Yargıtay’ın benimsediği başka bir tanıma göre garanti sözleşmesi bir kimsenin başkasını belirli bir hareket tarzına yöneltmek amacıyla bu hareket tarzının o kişi için doğacak tehlikelerin kısmen veya tamamen üzerine alması borcunu doğuran bağımsız nitelikte bir sözleşmedir.

Aynı şekilde garanti sözleşmesinin ivaz şartının bulunmasına gerek yoktur. Rizikoyu üzerine alma 3. Kişiyi muayyen bir hareket tarzına sevk etmek amacına dayanmalıdır. Eğer ivaz sağlamak esas gayeyi teşkil ediyorsa, sözleşme garanti sözleşmesi niteliğini taşımaz. zaten tek tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bazılarına göre başkasının fiilini taahhüt etmek garanti sözleşmesinin bir çeşididir.

Başkasının fiilini taahhüt niteliği taşımayan garanti sözleşmeleri olduğu gibi , garanti sözleşmesi niteliğinde olmayan başkasının fiilini taahhüdün gerçekleştiği durumlarda vardır.

Garanti sözleşmesinin 2 çeşidi vardır:

1. Teminat amaçlayan ( kefalet benzeri ) garanti sözleşmesi
2. Yöneltmeyi amaçlayan garanti sözleşmesi

Teminat amaçlayan garanti sözleşmesi

Teminatı amaçlayan garanti sözleşmesi ile garanti veren borçlu olunup olunmadığını ve kabili icra olunup olunmadığına bakılmaksızın borçlunun edimini yerine getirmesinden sorumlu olmayı yükümlenir. Bu durumda garanti verenin temel ilişkideki alacaklıya karşı borçtan bağımsız olarak borçlunun edimi için sorumlu olmayı taahhüt ettiği teminatı amaçlayan garanti sözleşmesi olarak kabul edilir. Bu durumun kefaletten farkı şudur ; kefalet feri bir nitelik taşır , garanti verenin yükümlülüğü asıl borçtan bağımsız asli nitelik taşır.

Tek m 603 te kefaletin şekline, kefil olma ehliyetine ve eşin rızasına ilişkin hükümler gerçek kişilerce , kişisel güvence verilmesine ilişkin olarak başka ad altında yapılan, diğer sözleşmelere de uygulanır.

Yöneltmeyi amaçlayan garanti sözleşmesi

Bu , garanti verenin garanti alanı belirli bir davranışa yöneltmek amacıyla bu davranıştan o kişi için doğacak tehlikeleri kısmen veya tamamen üzerine alması borcunu doğuran bağımsız nitelikte bir sözleşmedir. Bazen garanti alanı 3. Kişilerle hukuki ilişkiler kurmaya, değiştirmeye veya ortadan kaldırmaya sevk etmek için onun davranışına bağlı rizikolar üstlenir. Örneğin kar garantileri , temeddün garantileri, tahvil, anapara ve faizlerin vadelerinde ödeneceği hususunda bankalar tarafından tahvil alıcılarına karşı verilen garantiler.

İkisi Arasındaki Farklar

• Teminatı amaçlayan garanti sözleşmesinde garanti alanla edimi garanti edilen arasında bir borç ilişkisi vardır. Fakat bu borç bağımsızdır. Yöneltmeyi amaçlayan garanti sözleşmesinde ise garanti alanla garanti edilen arasında henüz bir borç ilişkisi yoktur.
• Teminatı amaçlayan garanti de, garanti alana teminat sağlama amacı ön plandadır. Bu
  yüzden garanti veren bir komisyon alır, halbuki yöneltme garantisinde garanti verenin
  garanti alanı belirli bir davranışa sevk etmekte ki yararı ön planda olur. Komisyon almaz

Garanti Sözleşmesinin Unsurları

1. Garanti alanı belli bir hareket tarzına yöneltmek amacıyla onun bu hareket tarzını zararlı sonuçlarını karşılamayı borçlanmasıdır. Ancak teminatı amaçlayan garanti sözleşmesinde bu durum teminat sağlama olduğu söylenebilir. Garanti verenin yüklendiği tehlikenin kapsamına kaza ve beklemeyen hallerde girer.
2. Bağımsız yükümlülük altına girmesi, onun bu yükümlülüğünün başka bir borcun varlığına, geçerliliğine hukuken ileri sürülebilir olmasına bağlı değildir. Bu unsur garanti sözleşmesinin, garanti sözleşmesinin kefalet sözleşmesinden ayrılmasını sağlar.

Garanti sözleşmesinin hükümleri

Kural olarak tek tarafa borç yükleyen sözleşme niteliğini taşır. Garanti alanın garanti verence kendisini yöneltilmek istenildiği davranışta ona karşı bir yükümlülüğü yoktur. Garanti alan, garanti verene aynen bir edimde bulunmaya zorlama hakkına sahip değildir, sadece tazminat isteyebilir. Baskın görüşe göre garanti alanın müspet zararının tazmin edilmesi gerekir. Bazı durumla manevi zararını da tazmin etmesi gerekebilir. Kusura dayanmayan bir sonuç sorumluluğudur. Ancak rizikonun gerçekleşmesine garanti alanın , kendi kusuruyla sebep olması halinde garanti verenin sorumlu tutulması gerektiği savunulabilir.

Garanti veren , garanti sözleşmesinde hangi rizikoyu garanti etmişse sadece onlara ilişkin tazminat taleplerini yerine getirmek zorundadır.

Yargıtay yerleşmiş içtihadına göre, banka teminat mektuplarının kıymetli evrak niteliği taşımadığı haczedilemeyeceği yolundadır. Ancak garanti konusu rizikonun gerçekleşmesi halinde doğabilecek gelecekteki alacağı haczedilebileceği doktrinde kabul edilmektedir.

Garanti verenin edimini temin ettiği 3. Kişiye rücu

Garanti verenin edimini temin ettiği 3. Kişiye rücu edebilmesi için 3. Kişinin garanti alana karşı garanti konusu edimi yerine getirmek hususunda sözleşmesel olarak sorumlu bulunması, ya da böyle bir sözleşmesel yükümlülük olmamakla beraber rizikonun gerçeklemesinden doğan zararlardan garanti alana karşı kanunen veya haksız fiilden dolayı sorumlu tutulabilmesi gerekir. Birinci ihtimal daha çok teminatı amaçlayan garanti sözleşmelerinde kendini gösterir.

Garanti sözleşmesinin sona ermesi

Garanti sözleşmesinde sadece garanti veren için bir borç doğar ve bu borç riziko gerçekleşince garanti alan için doğan zararı tazmin borcunu yerine getirmesiyle sözleşme sona erer. Tek m 131 deki borçların sona erme halleri, garanti sözleşmesinin yapısıyla bağdaştığı oranda uygulanır. Aynı şekilde garanti alanın muvakkatiyle veya başkasının devralmasıyla da borç sona erebilir.

Garanti belirli bir süre için verilmişse ve bu süre içinde riziko gerçekleşmemişse garanti sözleşmesi sona erer. Riziko garanti sözleşmesi içinde gerçekleşmiş ise garanti alan garanti süresi için yazılı şekilde garanti verenden tazmin talebinde bulunması gerekir. Aksi halde sürenin geçmesi ile garanti sözleşmesi hükümsüz kalacağı için rizikoyu tazmin ettiremez. Yazılı halde başvurmazsa sorumluluk sona erer.

Belirsiz süreli garanti sözleşmelerinde riziko gerçekleşip tazmin alacağı muaccellik kazandıktan sonra 10 yıllık zamanaşımı süresine tabi olur.

Ayrıca “Kefalet Sözleşmesi” başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.