YASAL GREV VE YASAL GREVİN UNSURLARI

“Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması hâlinde, işçilerin ekonomik ve sosyal durumları ile çalışma şartlarını korumak veya geliştirmek amacıyla, bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan greve kanuni grev denir.”
(SenTİSK md.58/2)

YASAL GREVİN UNSURLARI

1. 1. Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması Sırasında Uyuşmazlık Çıkması
   2. Yasal Usulün Yerine Getirilmesi
      • Kararın alınması ve ilanı
      • Uygulama tarihinin işverene ve görevli makama bildirilmesi ve
        ilanı
      • Karar ve uygulama sürelerine uyulmamasının yaptırımı
      • Grev kararının kapsamı
   3. Geçici veya Sürekli Grev Yasaklarının Bulunmaması
      • Sürekli grev yasakları
      • Belirli hallere ilişkin geçici yasaklar
   4. Grev Ertelemesinin Bulunmaması
   5. Grev Oylaması

1. Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması Sırasında Uyuşmazlık Çıkması

• Menfaat uyuşmazlığının toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında ortaya çıkması ve işçilerin iktisadi ve sosyal durumlarıyla çalışma şartlarını koruma amacını taşıması gerekir.
• Grevin taşıması gerekli amaç unsuru, toplu iş sözleşmesine konulamayacak hükümler ile de yakından ilgilidir.

2. Yasal Usulün Yerine Getirilmesi

a. Kararın Alınması ve İlanı

• TİS görüşmelerinde anlaşma sağlanmamış ve arabuluculuk sürecinin de sonuçsuz olması.
• Grev kararı resmi arabulucu tutanağının tebliğinden itibaren 60 gün içinde alınabilir ve karşı tarafa 6 iş günü önceden bildirilerek grev kararı alınabilir.
  • Grev kararı bu sürede alınmazsa veya uygulanacağı tarih belirtilmezse toplu iş sözleşmesi yetkisi düşer.
• GREV KARARI ALTMIŞ GÜN İÇERİSİNDE NE ZAMAN ALINMIŞ OLURSA OLSUN, UYGULAMAYA BAŞLANACAĞI TARİHİNİN DE EN GEÇ ALTMIŞ GÜNÜN BİTİMİNE ALTI İŞ GÜNÜ KALA OLMASI GEREKİR.

b. Grev Kararında Yasal Prosedür

i) Grev Kararının Alınması
ii) Grev Kararının İş Yerinde İlan Edilmesi
iii) Grevin Uygulamaya Konulacağı Tarihin Bildirilmesi

• Grev kararını alan sendika, kararı aldıktan sonra iş yerinde yalnızca ilan yükümlülüğüne tabidir. Kararın ayrıca karşı tarafa bildirilmesi gerekmez. İşçi sendikası yalnızca grevin uygulamaya başlayacağı günü (6 iş günü önceden) bildirmekle yükümlüdür.
• İşletme toplu iş sözleşmesi kapsamındaki iş yerlerinde grevin uygulanma tarihinin aynı yer olması gerekmektedir.
• ANCAK grup toplu iş sözleşmelerinde böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bahsi geçen olanak, grup toplu iş sözleşmelerinde grev kararının tüm iş yerlerini kapsama zorunluluğu olmamasına ilişkin sistemin bir sonucudur.

c. Karar ve uygulama sürelerine uyulmamasının yaptırımı

Grev kararı altmış günlük süre içerisinde alınmazsa veya uygulanacağı tarih süresinde bildirilmezse TİS yapma yetkisi düşer.

Bildirilen tarihte başlamayan grev hakkı düşer. Ancak bu durum yetkinin düşmesi sonucunu doğurmaz.

3. Geçici veya Sürekli Grev Yasaklarının Bulunmaması

a. Sürekli Grev Yasakları

SenTİSK md.62/1 uyarınca:

‘’Can ve mal kurtarma işlerinde; Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda; Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde; Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde; Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve hastanelerde grev ve lokavt yapılamaz.’’

6356 sayılı Yasa ile getirilmeyen grev yasaklarından bir tanesi:

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu md.137/2 ye göre, 6362 sayılı Kanuna göre kurulan ve faaliyet gösteren borsalar ve teşkilatlanmış diğer Pazar yerleri, merkezi takas kuruluşları, merkezi saklama kuruluşları ile Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ’nde grev ve lokavt yapılamaz.

aa. Sürekli Yasağa Tabi Kişiler

6356 sayılı Kanunla kişilere yönelik grev yasağı düzenlenmemiştir. Ancak 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetleri Hakkında Kanuna göre, özel güvenlik personeli greve katılamaz (md.17) ve lokavt yoluyla işten uzaklaştırılamaz (md.18).

b. Belirli Hallere İlişkin Geçici Yasaklar
Bahsi geçen yasaklar esasen grev ve lokavtın yasak olmadığı işlerdir. Ancak o işlerde belli bir durum ortaya çıktığında belli süreyle sınırlı olarak grev ve lokavt yoluna gidilmesi mümkün olmamaktadır.

1. Genel Hayatı Etkileyen Doğa Olayları
2. Ulaştırma Araçlarındaki Sefer Sayısı

‘’Cumhurbaşkanı, genel hayatı önemli ölçüde etkileyen doğa olaylarının gerçekleştiği yerlerde bu durumun devamı süresince yürürlükte kalmak kaydıyla gerekli gördüğü işyerlerinde grev ve lokavtı yasaklayabilir. Yasağın kalkmasından itibaren altmış gün içinde altı iş günü önce karşı tarafa bildirilmek kaydıyla grev ve lokavt uygulamasına devam edilir. Başladığı yolculuğu yurt içindeki varış yerlerinde bitirmemiş deniz, hava, demir ve kara ulaştırma araçlarında grev ve lokavt yapılamaz.’’ (SenTİSK md.62/2-3)

4. Grev Ertelemesinin Bulunmaması

‘’Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt; genel sağlığı veya millî güvenliği, bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı altmış gün süre ile erteleyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar.

Erteleme kararının yürürlüğe girmesi üzerine, 60 ıncı maddenin yedinci fıkrasına göre belirlenen arabulucu, uyuşmazlığın çözümü için erteleme süresince her türlü çabayı gösterir. Erteleme süresi içerisinde taraflar
aralarında anlaşarak uyuşmazlığı özel hakeme de götürebilir.

Erteleme süresinin sonunda anlaşma sağlanamazsa, altı iş günü içinde taraflardan birinin başvurusu üzerine uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulunca çözülür. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.‘’ (md.63)

a. Ertelemenin Koşulları

• Cumhurbaşkanının grev ve lokavt erteleme yetkisi sadece yasal grev ve lokavta ilişkindir. Yasal olmayan bir iş mücadelesinin ertelenmesinden söz edilemez.
• İkincisi, ertelemeye konu olması için grev veya lokavta karar verilmiş veya başlanılmış olması gerekir. Karar aşamasına gelmemiş bir grev veya lokavt ertelenemez.
• Ayrıca, erteleme yetkisi münferit olarak kullanılması gereken bir yetkidir. İşletme toplu iş sözleşmesine ilişkin uyuşmazlıklar hariç olmak üzere, bir iş kolunda bir veya belirli bir coğrafyadaki karar verilmiş veya uygulanan tüm grev ve lokavtların tek bir erteleme kararına konu olması mümkün değildir. Her bir uyuşmazlık için ayrı ayrı erteleme kararı alınması gerekir.
• Erteleme yetkisinin, hem grev hem lokavt için birlikte kullanılması gerekir. Aynı uyuşmazlıkta karar verilmiş grev ertelenirken, karar verilmiş lokavtın erteleme kapsamı dışında bırakılması mümkün değildir.

b. Ertelemenin Hükümleri

• Erteleme süresi içerisinde belirlenen ara bulucu, yani bizzat Bakan veya bu konuda görevlendireceği bir kişi, uyuşmazlığın çözümü için çaba harcar. Öte yandan taraflar da bu ara buluculuk faaliyetinden bağımsız olarak anlaşmaya çalışabilecekleri gibi uyuşmazlığı özel hakeme götürmek üzere de anlaşabilirler.
• Erteleme süresi olan 60 gün sonunda taraflar anlaşamazlarsa sürenin bitiminden itibaren 6 iş günü içerisinde taraflardan biri uyuşmazlığın çözümü için Yüksek Hakem Kurulu’na (YHK) başvurabilir. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.

5. Grev Oylaması

Grev oylaması, grevin ilan edildiği bir iş yeri/işletmede belirli sayıda işçi talep ettiğinde, grev kararının uygulanıp uygulanmayacağının işçilerin oylarıyla belirlenmesidir.

Grev oylaması, yasal grev sürecinin zorunlu bir unsuru değildir. İşçilerin talebine bağlıdır.

Oylama Talebi

• Grev oylaması talebinin grev kararının ilan edildiği tarihten itibaren altı iş günü içerisinde yapılması gerekir.
• Bu talebin yazılı olarak iş yerinin bağlı bulunduğu görevli makama yapılması gerekir.
• Grev oylaması talebi hakkına sahip olanlar: Sendika üyesi olsun veya olmasın, grevin ilanı tarihinde işçi sıfatıyla o iş yerinde/iş yerlerinde çalışan tüm işçilerdir.

Oylama Yapılması Yeter Sayısı

• Grev kararının iş yerinde ilan edildiği tarihte o iş yerinde çalışan işçilerin en az dörtte biri oranında talebin gelmesi gerekir. İşletme toplu iş sözleşmelerinde bu oran işletmenin bütününe göre hesaplanır.

Oylamanın Yapılması ve Sonuçları

• Grevin ilanından itibaren altı iş günü içerisinde talepte bulunan işçi sayısı dörtte bir oranı bulduğunda, görevli makam bu sürenin bitimini izleyen altı iş günü içinde, görevlendireceği memurların gözetimi altında ve iş yerinde grev oylamasının gerçekleşmesini sağlar.
• Grev oylamasında oylamaya katılanların salt çoğunluğu grevin yapılmaması yönünde karar verirse, grev kararı uygulanmaz.