ALACAK HAKKI VE AYNİ HAK ARASINDAKİ FARKLAR

1. Alacak hakkı edim üzerinde (nesne) egemenlik tesis etme yetkisi vermez. Yalnızca ifayı talep yetkisi verir.

– Ayni hak nesne üzerinde egemenlik/hakimiyet yetkisi verir

2. Alacak hakkını sadece borçlu ihlal edebilir. 3. şahıslar ihlal edemez. 

Ör: A şahsı taşınırı B’ye satmış olsun . 1 ay sonra ifa edecek durumda olsun. A aynı taşınırı C’ye de satabilir ve C’ye o taşınırı verebilir. Bu durumda C o taşınırın maliki olur. Birinci alıcı B , ikinci alıcı C’ye başvuramaz. Alacak hakkını ihlal ettiği gerekçesiyle herhangi bir talep ve tazminat davasında bulunamaz.

İkinci alıcı , birinci satımdan haberdar olsa ( MK.3 anlamında ) dahi durum böyledir.

– Ayni hakkı nesne ile temas halinde olan herkes ihlal edebilir.

3. Alacak hakkı nispidir.

– Ayni hak mutlaktır. Herkese karşı ileri sürülebilir cinsten.

4. Alacak hakkına konu edim borçlunun mal varlığından ifa edilir ve borçlunun mal varlığı azalır.

– Ayni hakkın gereğini yapmak ayni hak sahibinin mal varlığından işlem yapmak anlamına gelir ve gereğini yapanın mal varlığını eksiltmez.

Ör: A şahsının malı , B’nin elinde olsun. Fakat B herhangi bir şahsi ya da ayni hakka sahip olmasın. Haksız yere o malı elinde bulunduruyor olsun. A , B’ye karşı istihkak iddiasında bulunacak. Mülkiyet hakkına dayanarak o malın kendisine verilmesini isteyecek. B , ayni hakka riayet edecek , gereğini yapacak , iade etmesi gerekir. Bu durumda B’nin mal varlığında bir azalma olmuyor , o mal zaten onun mülkiyetinde değil.

5. Alacak hakkı ifa ile gereğinin yapılması ile sona erer.

Ör: A , B’den televizyon satın aldı. B borçlu. Borcun vadesi geldi , muaccel oldu . B televizyonu ifa maksatlı olarak verecek , zilyetliğini devredecek. A’nın alacağı sona erdi. ( Alacak hakkı )

– Ayni hakkın gereği yapılırsa sona ermez , aksine güçlenir.

Ör: A’nın malı B’de haksız yere bulunmuş olsun. A , B’ye istihkak davası açsın. B’de buna uyarak veya uymayarak zorla elinden televizyon alınsın A’ya verilsin. ( Ayni hak )

6. Alacak hakkı zaman aşımına tabi. Kullanılmadığında , belli bir süre geçince artık o hak zaman aşımına uğruyor ve eksik borç haline geliyor. İstisnaen hak düşürücü süreye tabi olanlar da var.

– Ayni haklar zaman aşımı ve hak düşürücü süreye tabi değil.

Ayni haklar hiçbir zaman süreyle kayıtlı değildir anlamı çıkmaz. Ayni haklara has süreler olabilir. Örneğin ; irtifaklar. Ama bu bir zaman aşımı veya hak düşürücü süre değil.

7. Alacak hakları sınırlı sayı ilkesine ve tipe bağlılık ilkesine tabi değildir. Sözleşme özgürlüğü
geçerlidir.

– Ayni haklar hem sınırlı sayı ilkesine hem de tipe bağlılık ilkesine tabidir.

Bu temel özelliklerde yapılan hatalar fahiş hatadır.